Stari Aranđelovac: Grad tokom Drugog svetskog rata

Drugi svetski rat u Jugoslaviji je započeo Aprilskim ratom i bombardovanjem Beograda, 6. aprila 1941. godine, a završio se 9. maja 1945. godine kapitulacijom Trećeg rajha. Odmah nakon bombardovanja Beograda, u Dom za sirotnu decu u Aranđelovcu („Paviljon kralja Aleksandra“ i „Paviljon kraljice Marije“) sklonjena su deca o kojima je brigu vodilo Društvo za vaspitanje i zaštitu dece iz Beograda.

Polovinom aprila 1941. godine, nemačka vojska zaposela je banjske objekte u Bukovičkoj banji kao i državne zgrade u Aranđelovcu (Gimnazija, Sreska kancelarija i dr).

Tada se na teritoriji grada stvaraju prvi partizanski odredi, a na Bukulji su se, 24. avgusta 1941. godine, sa šefom Gestapoa (Ajzackomande Beograd) majorom Karlom Krausom susreli major Nikola Kalabić, general Ljuba Novaković i Kosta Pećanac.

Pregovorima je prisustvovalo oko 300 četnika i predratnih političara. Na ovom sastanku je Kosta Pećanac sklopio sporazum o nenapadanju sa Nemcima, a tri dana kasnije izdao proglas kojim, uz pretnju smrću, poziva partizane da se vrate svojim kućama.

Na teritoriji grada su, tokom 1942-43. godine, formirani: Prvi šumadijski odred „Milan Blagojević“, „Čelik–bataljon“ i „Prva šumadijska narodnooslobodilačka brigada“. Odlaskom ove brigade ka Sandžaku i njenom prijepoljskom katastrofom, nastala je kriza u borbi partizana protiv okupatora. Sledeće, 1944. godine, u selu Darosavi pored Aranđelovca formira se “Druga šumadijska brigada” čime se obnavljaju borbe protiv okupatora. Poslednji nemački vojnici napustili su grad 19. septembra 1944. godine.

Iz oslobođenog Aranđelovca Tanjug je oktobra 1944. godine, objavio da je oslobođen Beograd.


Autor teksta: Zorica Petrović Stopić, viši kustos Narodnog muzeja u Aranđelovcu. Posetom Narodnog muzeja u Aranđelovcu možete saznati više o ovoj temi.