U organizaciji Narodnog muzeja u Aranđelovcu i finansijsku podršku Ministarstva kulture i informisanja i Opštine Aranđelovac, povodom Sretenjskih svečanosti i 40 godina postojanja Muzeja u gradu pod Bukuljom, otvorena je izložba „Kada je zanat bio zlatan“ autora Lile Drobac Krstić, kustosa etnologa.
Pojedini stari zanati su izumrli, drugi polako nestaju, dok se neki održavaju, uprkos savremenom načinu privređivanja i savremenom životu. Cilj je bio da se posetiocima svih uzrasta, kroz interaktivnu prezentaciju u Muzeju, približe veštine starih aranđelovačkih zanatlija.
Izložba i katalog su rezultat višedecenijskih terenskih istraživanja starih zanata koja su podrazumevala ozbiljan naučno-istraživački rad, beleženje kazivanja zanatlija, prikupljanje originalnih Majstorskih i Kalfenskih pisama i fotografija, fotografisanje in situ, to jest, na mestu izrade – u zanatskim radionicama, na vašarima i pijacama i u parku Bukovičke banje gde su proizvodi prodavani.
Na izložbi je predstavljeno šesnaest zanata, tekstom, fotografijama i pojedinim originalnim Majstorskim pismima, a to su – lončarski, kamenorezački, kovački, stolarski, opančarski, ćurčijski, vunovlačarski, abadžijski, terzijski, krojački, užarski, voskarski, berberski, sajdžijski, fotografski i pekarski (pekar i pitar) i to kroz etnografski materijal, odnosno, alat i gotove proizvode, objasnila je autorka izložbe.
Za tradicionalne zanate, Drobac Krstić kaže da su nekada bili osnov privrede svakog grada, pa tako i Aranđelovca, koji je krajem 19. i početkom 20. veka, u zlatno doba zanata, bio zanatlijski centar ovog dela Šumadije. Za razvoj aranđelovačkog zanatstva uočljivo je nekoliko perioda sa različitom dinamikom razvoja. Industrijalizacija Srbije polako je potiskivala stare zanate, sve dotle dok nisu i nestali. Neki od starih zanata su se održali, isključivo, zbog potreba kulturno umetničkih društava ili prezentacije naše tradicionalne kulture u turističke svrhe (opančarski, abadžijski i tkački zanati), koje obavljaju nekadašnji majstori, penzionisani fabrički radnici.
Drugi, prilagođeni novim, savremenim, uslovima života održali su se do danas, kao kamenoresci i limari. Iako je u Aranđelovcu 1983. godine pokrenuta inicijativa Programa razvoja male privrede za period 1983-1985, nisu primećeni neki posebni rezultati, sem što je došlo do preregistracije pojedinih zanatlija dodajući svojim zanatima malo ručnog rada, za koje su od opštine dobijali povlastice za obavljanje starih zanata. Daleko je to bilo od onih pravih tradicionalnih zanatlija koji su od sirovine, uz svoje umetničke sklonosti, dolazili do finalnih proizvoda (lončari, abadžije, terzije, opančari, kamenoresci – klesari, stolari, kovači i drugi), saznali smo na otvaranju izložbe.
– Od kraja 20. veka, pa do danas, novi i stari zanati prilagođeni su savremenom životu. Novi zanati su danas više zanimanja, jer u svom radu dovršavaju proces rada delovima industrijske proizvodnje i više su uslužnog karaktera, kao što su razni mehaničari za različite popravke, vulkanizeri, stakloresci, zidari, moleri, knjigovesci, pečatoresci, hemijsko čišćenje i pranje i mnogi drugi, kaže Lila Drobac Krstić za naš list.
Deo ove izložbe mogu da pogledaju i korisnici pametnih telefona i tableta, preuzimanjem aplikacije sa guglove plej-prodavnice „Kada je zanat bio zlatan“.
Autor teksta i fotografija: Vesna Proković, diplomirani profesor filozofije, novinar i bibliotekar
